Chemia w moim otoczeniu
Opis zajęć laboratoryjnych: klasy 1-3 szkoły podstawowej
Wstęp
Doświadczenia przeznaczone dla tej grupy wiekowej niejednokrotnie mają charakter sensoryczny. Mają pobudzać do działania, inwencji, rozwijać wyobraźnie i ciekawość świata, czy też zwyczajnie przynosić radość. Ważna jest atmosfera przeprowadzenia doświadczeni. Budowanie odpowiedniej atmosfery i bajanie prowadzącego wprowadza uczestników w tajemniczy świat nauki. Brak szczegółowości w opisach doświadczeń ma jeden cel – dać wyobrażenie dorosłym co ich dziecko będzie robić, jednocześnie nie zniszczyć tego co najważniejsze w uczeniu się – zabawy.
Zajęcia 1.
Tytuł doświadczenia: Jak substancję dostępne w kuchni zmieniają kolory?
Potrzebne odczynniki: Ocet spożywczy, wodny roztwór soda oczyszczona, woda, czarna herbata, hibiskus, wywar z czerwonej kapusty, sok z buraków, curry, kurkuma.
Przebieg doświadczenia: Uczestnicy wkraplają na specjalnie przygotowaną kartę pracy po kropli substancji o odpowiednim odczynie, następnie na te krople nanoszą odpowiednie składniki kuchennego zaplecza (wskaźniki).
Tytuł doświadczenia: Zaczarowany atrament.
Potrzebne odczynniki: Spirytus salicylowy, roztwór wodny FeCl3, pędzelki, bibuła (blok rysunkowy), nożyczki.
Przebieg doświadczenia: Na otrzymanych bibułkach uczestnicy malują spirytusem salicylowym swoje inicjały. Następnie umieszczają bibułki na szalkach Petriego i zamoczonym pędzelkiem w roztworze wodnym chlorku żelaza(III) przecierają bibułki - wyłania się namalowany symbol (kolor ciemnofioletowy).
Tytuł doświadczenia: Zmienny świat barw.
Potrzebne odczynniki: Roztwory wodne: FeCl3, KSCN, roztwór wodny sody oczyszczonej, fenoloftaleina, woda destylowana
Przebieg doświadczenia: 1 cm3 fenoloftaleiny dodajemy do 50 cm3 wody w pierwszej zlewce. Bezbarwny roztwór wlewamy do drugiej zlewki zawierającej 5 kropel roztworu wodnego sody oczyszczonej: barwa zmienia się na malinową. Ciecz przelewamy do trzeciej zlewki, która zawiera kilka cm3 roztworu wodnego FeCl3- kolor zmienia się na żółty. Ciecz przelewamy następnie do czwartej zlewki zawierającej kilka kropel roztworu wodnego KSCN- kolor zmienia się na krwisto- czerwony.
Tytuł doświadczenia: Sztuczna krew.
Potrzebne odczynniki: Roztwory wodne: FeCl3, KSCN.
Przebieg doświadczenia: Jedna z osób w parze naciera swoją rękawiczkę roztworem wodnym chlorku żelaza(III). Następnie wcześniej przygotowaną linijką, która jest zwilżona roztworem wodnym tiocyjanianu potasu druga osoba z pary wykonuje szybki ruch po rękawiczce.
Tytuł doświadczenia: Ciecz nienewtonowska.
Potrzebne odczynniki: Woda, mąka ziemniaczana, barwnik spożywczy.
Przebieg doświadczenia: Mąkę wsypujemy do miski i zalewamy odrobiną wody, dodajemy barwnik. Bierzemy łyżkę i próbujemy mieszać — mąka będzie powoli nasiąkać wodą. Dolewanie wody należy przerwać w momencie, kiedy zauważymy, że im szybciej mieszamy, tym trudniej jest nam przesuwać łyżkę (przy powolnym mieszaniu nie ma z tym problemu).
Tytuł doświadczenia: Pasta dla słonia.
Potrzebne odczynniki: Perhydrol, stały KI, płyn do mycia naczyń.
Doświadczenie wykonywane każdorazowo pod ścisłą opieką i kontrolą prowadzącego! Przebieg doświadczenia: Do kolby stożkowej nalewamy 5 ml perhydrolu, następnie dodajemy porcję płynu do naczyń (ok łyżki), mieszamy pręcikiem i finalnie dodajemy łyżeczkę stałego jodku potasu.
Zajęcia 2.
Tytuł doświadczenia: Co się dzieję gdy wrzucimy kredę do octu?
Potrzebne odczynniki: Ocet, kreda.
Przebieg doświadczenia: Do zlewki z octem dodajemy kawałek kredy. Obserwujemy wydzielanie się gazu.
Tytuł doświadczenia: Witamina C w zabawie kolorami.
Potrzebne odczynniki: Roztwory wodne: FeCl3, KSCN, sproszkowana witamina C.
Przebieg doświadczenia: Do probówki zawierającej roztwór wodny FeCl3 dodaj kroplę roztworu wodnego tiocyjanianu potasu. Następnie dodaj pokruszoną tabletkę witaminy C.
Tytuł doświadczenia: Hydrożele – chemia i zabawa.
Potrzebne odczynniki: Hydrożelowe kulki, woda, barwnik spożywczy, plastelina.
Przebieg doświadczenia: Zadaniem uczestników jest stworzyć w miednicy jezioro. Do miski z wodą wrzucamy kulki hydrożelowe, następnie lepimy z plasteliny mieszkańców naszego własnego jeziora
– faunę i florę.
Tytuł doświadczenia: Metale alkaiczne i ich reakcje z wodą.
Potrzebne odczynniki: metaliczny wapń, metaliczny potas, fenoloftaleina.
Doświadczenie wykonywane każdorazowo pod ścisłą opieką i kontrolą prowadzącego!
Przebieg doświadczenia: Do krystalizatora z wodą prowadzący wprowadza kawałek metalu alkalicznego, po zakończonej reakcji uczestnik dodaje krople fenoloftaleiny, obserwujemy zmiany.
Tytuł doświadczenia: Wulkan chemiczny w wersji dla malucha.
Potrzebne odczynniki: Woda, ocet, soda oczyszczona, farbka plakatowa.
Przebieg doświadczenia: Najpierw przygotowujemy scenografię: z kartonu tekturowego wycinamy podstawę, na której będzie stał wulkan. Do podstawy przymocowujemy taśmą dwustronną metalową puszkę. Następnie z masy papierowej formujemy wulkan, którego kraterem jest puszka. Suszymy w suszarce. Do metalowej puszki wsypujemy przez krater sodę oczyszczoną (do połowy puszki). Kilka łyżek octu mieszamy w szklance z czerwoną farbką. Wlewamy ocet do krateru i czekamy na efekt "lawa".
Zajęcia 3.
Tytuł doświadczenia: Burza w szklance wody.
Potrzebne odczynniki: Barwniki spożywcze, olej, woda.
Przebieg doświadczenia: W zlewce z olejem mieszamy intensywnie barwniki spożywcze, następnie przelewamy do wysokiej zlewki z wodą.
Tytuł doświadczenia: Tworzymy chemiczne gniotki.
Potrzebne odczynniki: Mąka ziemniaczana.
Przebieg doświadczenia: Do butelki po wodzie mineralnej przez lejek wsypujemy mąkę ziemniaczaną, na gwint butelki nakładamy lekko nadmuchany balon i przesypujemy do balonu zawartość butelki. Balon zawiązujemy, dekorujemy przy pomocy pisaków i włóczki.
Tytuł doświadczenia: Pierdzący glutek balonowy.
Potrzebne odczynniki: Klej introligatorski, żel do prania.
Przebieg doświadczenia: Mieszamy ze sobą 4 łyżki kleju introligatorskiego, oraz 4 łyżki żelu do prania, po wymieszaniu i wyrobieniu masy dodajemy kolejne 2 łyżki kleju. Po wyrobieniu testujemy dźwięki glutka oraz dmuchamy bańki używając słomki.
Tytuł doświadczenia: Lokomotywa.
Potrzebne odczynniki: Perhydrol, KMnO4.
Przebieg doświadczenia: Do wysokiej kolby płaskodennej prowadzący wlewa perhydrol, następnie uczestnik wsypuje pół łyżeczki stałego manganianu(VII) potasu.
Tytuł doświadczenia: Ryczący niedźwiedź.
Potrzebne odczynniki: Miś żelek, stały KClO3.
Przebieg doświadczenia: Do kolby okrągłodennej uczestnik wsypuje KClO3 następnie prowadzący topi go w płomieniu palnika, a uczestnik przy pomocy szczypiec wrzuca doń misia żelka.
Tytuł doświadczenia: Zegar chemiczny.
Potrzebne odczynniki: 4,28 g jodanu(V) potasu – KIO3, 0,45 cm3 stężonego kwasu siarkowego(VI)
– H2SO4 95-96%, 13,6 cm3 perhydrolu – H2O2 30 %, 1,56 g kwasu malonowego – CH2(COOH)2,
0,34 g monohydratu siarczanu(VI) manganu(II) – MnSO4•H2O, 3 g skrobi rozpuszczalnej
Przebieg doświadczenia: Uczestnik miesza kolejno trzy ofiarowane mu roztwory w zlewce umieszczonej na mieszadle magnetycznej i obserwuje zmiany barw.
Opis zajęć laboratoryjnych: klasy 4-6 szkoły podstawowej
Wstęp
Doświadczenia przeznaczone dla tej grupy wiekowej niejednokrotnie co do sposobu wykonania nie odbiegają znacznie od doświadczeń dla grup niższych wiekowo, jednak sposób przeprowadzenia zajęć jest zgoła inny. Doświadczenia nadal mają pobudzać do działania, inwencji, rozwijać wyobraźnię i ciekawość świata, czy też zwyczajnie przynosić radość, ale także nawiązywać do podstawy programowej kształcenia ogólnego z przedmiotu przyroda czy innych przedmiotów przyrodniczych na poziomie odpowiednim dla tego etapu edukacyjnego. Zatem każde z doświadczeń pozwala uczniowi zdobyć odpowiednią wiedzę i umiejętności.
Zajęcia 1.
Tytuł doświadczenia: Wskaźniki naturalne i wskaźniki chemiczne.
Potrzebne odczynniki: Ocet spożywczy, wodny roztwór wodorowęglanu sodu, woda, czarna herbata, hibiskus, wywar z czerwonej kapusty, sok z buraków, curry, kurkuma, fenoloftaleina, oranż metylowy. .
Przebieg doświadczenia: Uczestnicy wkraplają na specjalnie przygotowaną kartę pracy po kropli substancji o odpowiednim odczynie, następnie na te krople nanoszą odpowiednie składniki kuchennego zaplecza (wskaźniki).
Tytuł doświadczenia: Znikający podpis.
Potrzebne odczynniki: Spirytus salicylowy, roztwór wodny FeCl3, pędzelki, bibuła (blok rysunkowy), nożyczki.
Przebieg doświadczenia: Na otrzymanych bibułkach uczestnicy malują spirytusem salicylowym wybrany przez siebie symbol pierwiastka chemicznego. Następnie umieszczają bibułki na szalkach Petriego i zamoczonym pędzelkiem w roztworze wodnym chlorku żelaza(III) przecierają bibułki - wyłania się namalowany symbol (kolor ciemnofioletowy).
Tytuł doświadczenia: Chemiczne zmiany barwy.
Potrzebne odczynniki: Roztwory wodne: FeCl3, CuSO4, Na2S2O3
Przebieg doświadczenia: Do probówki zawierającej 3 cm3 roztworu wodnego Na2S2O3 dodajemy ok.
2 cm3 roztworu wodnego FeCl3. Następnie dodać należy ok. 2 cm3 roztworu wodnego CuSO4.
Tytuł doświadczenia: Na jaki kolor świeci czerwony miś żelek?
Potrzebny sprzęt: Misie żelki różnych kolorów, lasery, latarki.
Przebieg doświadczenia: Uczniowie kolejno naświetlają misie żelki laserem bądź latarką.
Doświadczenie jest próbą odpowiedzi na następujące pytania angażujące:
- Dlaczego przedmioty mają różne kolory? Jaki jest mechanizm powstawania barwy?
- Na jaki kolor będzie świecił zielony miś podświetlony latarką?
- Na jaki kolor świeci palec podświetlony latarką?
- Na jaki kolor będzie świecił zielony miś podświetlony czerwonym laserem?
- Czy podświetlony czarny miś będzie świecił?
- Jaka jest różnica przy podświetlaniu przedmiotów o różnych barwach laserem i latarką?
- Dlaczego palec podświetlony latarką świeci na czerwono?
Tytuł doświadczenia: Otrzymywanie kolorowych osadów.
Potrzebne odczynniki: Wodne roztwory soli miedzi(II), chromu(III), żelaza(III), niklu(II), kobaltu(II)
.
Przebieg doświadczenia: Uczestnicy mieszają zawartość probówek zgodnie z dostarczoną im instrukcją oraz obserwują zachodzące zmiany. To doświadczenie ma na celu wykształcić u uczniów umiejętność prowadzenia notatek, zapisywania obserwacji i postępowania zgodnie z instrukcją.
Tytuł doświadczenia: Pasta dla słonia.
Potrzebne odczynniki: Perhydrol, stały KI, płyn do mycia naczyń.
Doświadczenie wykonywane każdorazowo pod ścisłą opieką i kontrolą prowadzącego! Przebieg doświadczenia: Do kolby stożkowej nalewamy 5 ml perhydrolu, następnie dodajemy porcję płynu do naczyń (ok. łyżki), mieszamy pręcikiem i finalnie dodajemy łyżeczkę stałego jodku potasu.
Zajęcia 2.
Tytuł doświadczenia: Otrzymywanie CO2.
Potrzebne odczynniki: Węglan wapnia, kwas solny.
Przebieg doświadczenia: W kolbie stożkowej (nie mniejszej niż 350 ml, możliwie wysokiej) umieścić 60 cm3 12 % kwasu chlorowodorowego. W baloniku umieścić ok. 8,9 g stałego węglanu wapnia lub analogiczną ilości rozkruszonych muszelek. Balonik należy nałożyć szczelnie na szyjkę kolby (można dodatkowo zwiększyć szczelność połączenia zabezpieczając gumką recepturką).
Wymieszać substraty przesypując zawartość balonika do kolby stożkowej.
Tytuł doświadczenia: Wodór zamiast benzyny? –otrzymywanie i badanie właściwości tego gazu.
Potrzebne odczynniki: Kwas solny, magnez metaliczny.
Przebieg doświadczenia W baloniku umieścić 2,1 g opiłków magnezu[1] (bądź wstążki magnezowej), a w kolbie stożkowej umieścić 60 cm3 12 % kwasu chlorowodorowego (tak jak w doświadczeniu poprzednim). Nałożyć balonik i połączyć substraty.
Tytuł doświadczenia: Łyżka do spalań – źródło światła.
Potrzebne odczynniki: Magnez.
Przebieg doświadczenia: Na łyżkę do spalań nasypujemy wiórki magnezowe i podpalamy.
Obserwujemy zachodzące zmiany.
Tytuł doświadczenia: Mieszaniny jednorodne i niejednorodne.
Potrzebne odczynniki: Olej, woda, piasek, ryż, cukier, mąka, sól.
Przebieg doświadczenia: Uczniowie komponują różnego rodzaju mieszaniny dwu- lub trzyskładnikowe, analizują czy mamy do czynienia z mieszaniną jednorodną czy niejednorodną.
Tytuł doświadczenia: Kopciuszek - czyli jak rozdzielić soczewice od popiołu?
Potrzebne odczynniki: Różne w zależności od grupy np. sól i woda, opiłki żelaza i piasek.
Przebieg doświadczenia: Uczniowie w parach dostają dwie różne mieszaniny, wspólnie muszą zadecydować jak mogą je rozdzielić. Po dyskusji prowadzący klasyfikuje i nazywa poszczególne metody zaproponowane przez grupy.
Tytuł doświadczenia: Jak rozświetlić ciemne pomieszczenie dzięki chemii?
Potrzebne odczynniki: H2SO4, KMnO4, etanol.
Doświadczenie wykonywane każdorazowo pod ścisłą opieką i kontrolą prowadzącego! Przebieg doświadczenia: Na krople kwasu siarkowego(VI) znajdującą się na szalce Petriego nanieść szczyptę stałego manganianu(VII) potasu. Powstałą mieszaninę dotknąć specjalnie spreparowaną zapałką – watą nasączoną etanolem nałożoną na bagietkę.
Zajęcia 3.
Tytuł doświadczenia: Zabawa w chemicznej piaskownicy.
Potrzebne odczynniki: Mąka, olej roślinny.
Przebieg doświadczenia: Mąkę mieszamy w miednicy wraz z olejem. Budujemy zamki lub inne budowle w piasku.
Tytuł doświadczenia: Woda – Olej - Emulsje.
Potrzebne odczynniki: Olej jadalny, atrament, woda, płyn do mycia naczyń.
Przebieg doświadczenia: Napełniamy 3 szklanki do połowy wodą. Wciskamy 2 krople atramentu do pierwszej szklanki. Mieszamy mieszaninę czystą łyżką. Wlewamy 3 łyżki oleju do drugiej szklanki. Czekamy aż cały olej zgromadzi się na powierzchni wody. Mieszamy ciecze w drugiej szklance i ponownie czekamy aż olej wypłynie na powierzchnię wody. Wlewamy pozostały olej do trzeciej szklanki. Czekamy aż olej wypłynie na powierzchnię wody. Wciskamy 8 kropli atramentu do trzeciej szklanki. Czekamy 2 minuty. Dokładnie mieszamy ciecze w trzeciej szklance. Czekamy 5-10 minut.
Dodajemy do trzeciej szklanki 2 łyżki płynu do mycia naczyń i dokładnie mieszamy. Czekamy 10 minut.
Tytuł doświadczenia: Wulkan chemiczny w wersji dla starszaka.
Potrzebne odczynniki: Woda, ocet, soda oczyszczona.
Przebieg doświadczenia: Najpierw przygotowujemy scenografię: z kartonu tekturowego wycinamy podstawę, na której będzie stał wulkan. Do podstawy przymocowujemy taśmą dwustronną metalową puszkę. Następnie z masy papierowej formujemy wulkan, którego kraterem jest puszka.
Suszymy w suszarce. Do metalowej puszki wsypujemy przez krater sodę oczyszczoną (do połowy puszki). Kilka łyżek octu mieszamy w szklance z czerwoną farbką. Wlewamy ocet do krateru i czekamy na efekt "lawa".
Tytuł doświadczenia: Metale alkaiczne i ich reakcje z wodą.
Potrzebne odczynniki: metaliczny wapń, metaliczny potas, fenoloftaleina.
Doświadczenie wykonywane każdorazowo pod ścisłą opieką i kontrolą prowadzącego!
Przebieg doświadczenia: Do krystalizatora z wodą prowadzący wprowadza kawałek metalu alkalicznego, po zakończonej reakcji uczestnik dodaje krople fenoloftaleiny, obserwujemy zmiany.
Tytuł doświadczenia: Zegar jodowy.
Potrzebne odczynniki: 4,28 g jodanu(V) potasu – KIO3, 0,45 cm3 stężonego kwasu siarkowego(VI)
– H2SO4 95-96%, 13,6 cm3 perhydrolu – H2O2 30 %, 1,56 g kwasu malonowego – CH2(COOH)2,
0,34 g monohydratu siarczanu(VI) manganu(II) – MnSO4•H2O, 3 g skrobi rozpuszczalnej Przebieg doświadczenia: Uczestnik miesza kolejno trzy ofiarowane mu roztwory w zlewce umieszczonej na mieszadle magnetycznej i obserwuje zmiany barw. Mierzymy odstępy czasowe pomiędzy zmianami barwy.
[1] Pył magnezowy nie jest zalecany, gdyż przykleja się do wnętrza balonika.
Opis zajęć laboratoryjnych: klasy 7-8 szkoły podstawowej oraz klasa 3 gimnazjum
Wstęp
Doświadczenia przeznaczone dla tej grupy wiekowej bezpośrednio pokrywają się z podstawą programową kształcenia ogólnego. Stanowią swoistą pomoc nauczycielom w przygotowaniu uczniów do pełniejszego zrozumienia zagadnień na lekcji, gdyż często wyposażenie pracowni szkolnych nie pozwala na samodzielne eksperymentowanie co uniemożliwia uczelniom wykonać zalecanych w podstawie programowej doświadczeń.
Zajęcia 1.
Tytuł doświadczenia: Badanie właściwości fizycznych i chemicznych wybranych substancji. Potrzebne odczynniki: Sól kuchenna, cukier, mąka, woda, węgiel, glin, miedź, żelazo, benzyna, aceton.
Przebieg doświadczenia: Uczniowie pracując w parach, badają właściwości zadanych substancji takie jak stan skupienia, barwa, rozpuszczalność w wodzie i benzynie, kruchość, plastyczność, oddziaływanie z magnesem, zapach, palność.
Tytuł doświadczenia: Sporządzanie mieszanin jednorodnych i niejednorodnych, rozdzielanie tych mieszanin
Potrzebne odczynniki: Różne w zależności od grupy np. sól i woda, opiłki żelaza i piasek. Przebieg doświadczenia: I. Uczniowie w parach dostają dwie różne mieszaniny, wspólnie muszą zadecydować jak mogą je rozdzielić. Po dyskusji prowadzący klasyfikuje i nazywa poszczególne metody zaproponowane przez grupy. II. Uczestnicy przygotowują prostokąt z bibuły o wymiarach około 10 cm x 15 cm. Zaznaczyć ołówkiem linię startu w odległości około 2 cm od krótszego boku prostokąta i na niej, co około 3 cm, punkty startowe. W punktach startowych pisakami o różnych barwach wyrysować kreski długości 1cm. Do słoika, do wysokości około 0.5 cm od dna, nalać acetonu. Bibułę z naniesionymi próbkami barwników umieścić w słoiku tak, aby linia startu nie była zanurzona w cieczy. Słoik zamknąć nakrętką. Obserwować, jak rozpuszczalnik wsiąka w bibułę i wędruje do góry. Gdy jego czoło dotrze prawie do końca (około 2 cm poniżej brzegu bibuły), wyjąc bibułę i pozostawić do wysuszenia.
Tytuł doświadczenia: Jak rozświetlić ciemne pomieszczenie dzięki chemii?
Potrzebne odczynniki: H2SO4, KMnO4, etanol.
Doświadczenie wykonywane każdorazowo pod ścisłą opieką i kontrolą prowadzącego! Przebieg doświadczenia: Na krople kwasu siarkowego(VI) znajdującą się na szalce Petriego nanieść szczyptę stałego manganianu(VII) potasu. Powstałą mieszaninę dotknąć specjalnie spreparowaną zapałką – watą nasączoną etanolem nałożoną na bagietkę.
Tytuł doświadczenia: Badanie efektu energetycznego reakcji chemicznych i procesów fizycznych.
Potrzebne odczynniki: Chlorek sodu, NaOH.
Przebieg doświadczenia: I. Do plastikowej miseczki wsypać warstwami pokruszony lód i sól w proporcjach: 1 cześć soli kuchennej na 3 części lodu. Do miseczki wstawić termometr o odpowiednim zakresie skali i obserwować zmiany temperatury otrzymanej mieszaniny. W tym czasie do małego plastikowego pojemnika po filmach nalać 15 ml wody: pojemnik wstawić do mieszaniny oziębiającej. Obserwować, co dzieje się z wodą. II. Do zlewki ze stałym NaOH wlewać porcjami wodę jednocześnie mierząc temperaturę.
Tytuł doświadczenia: Pasta dla słonia.
Potrzebne odczynniki: Perhydrol, stały KI, płyn do mycia naczyń.
Doświadczenie wykonywane każdorazowo pod ścisłą opieką i kontrolą prowadzącego! Przebieg doświadczenia: Do kolby stożkowej nalewamy 5 ml perhydrolu, następnie dodajemy porcję płynu do naczyń (ok. łyżkę), mieszamy pręcikiem i finalnie dodajemy łyżeczkę stałego jodku potasu.
Zajęcia 2.
Tytuł doświadczenia: Wskaźniki naturalne i wskaźniki chemiczne.
Potrzebne odczynniki: Ocet spożywczy, wodny roztwór wodorowęglanu sodu, woda, czarna herbata, hibiskus, wywar z czerwonej kapusty, sok z buraków, curry, kurkuma, fenoloftaleina, oranż metylowy. .
Przebieg doświadczenia: Uczestnicy wkraplają na specjalnie przygotowaną kartę pracy po kropli substancji o odpowiednim odczynie, następnie na te krople nanoszą odpowiednie składniki kuchennego zaplecza.
Tytuł doświadczenia: Strącanie osadów soli.
Potrzebne odczynniki: Wodne roztwory soli miedzi(II), chromu(III), żelaza(III), niklu(II), kobaltu(II), glinu, cynku .
Przebieg doświadczenia: Uczestnicy otrzymują zadanie otrzymać wybrane sole metodą strąceniową. Uczestnicy aami dobierają odczynniki, zapisują obserwację i równania reakcji. To doświadczenie ma na celu wykształcić u uczniów umiejętność prowadzenia notatek i zapisywania obserwacji.
Tytuł doświadczenia: Inne metody otrzymywania soli.
Potrzebne odczynniki: Tlenki metali i niemetali, kwasy i wodorotlenki.
Przebieg doświadczenia: Uczestnicy z zestawu dostępnych odczynników mają kilkoma sposobami otrzymać zadane sole, np. chlorek sodu, siarczan(VI) wapnia.
Tytuł doświadczenia: Otrzymywanie tlenu, wodoru, tlenku węgla(IV), badanie wybranych właściwości tych gazów.
Potrzebne odczynniki: Węglan wapnia, kwas solny, magnez metaliczny, MnO2, woda utleniona. Przebieg doświadczenia: I W kolbie stożkowej (nie mniejszej niż 350 ml, możliwie wysokiej) umieścić 60 cm3 12 % kwasu chlorowodorowego. W baloniku umieścić ok. 8,9 g stałego węglanu wapnia lub analogiczną ilości rozkruszonych muszelek. Balonik należy nałożyć szczelnie na szyjkę kolby (można dodatkowo zwiększyć szczelność połączenia zabezpieczając gumką recepturką). Wymieszać substraty przesypując zawartość balonika do kolby stożkowej. II W baloniku umieścić 2,1 g opiłków magnezu[1] (bądź wstążki magnezowej), a w kolbie stożkowej umieścić 60 cm3 12 % kwasu chlorowodorowego (tak jak w doświadczeniu poprzednim). Nałożyć balonik i połączyć substraty. III W analogiczny sposób doświadczenie wykonać w celu otrzymania tlenu używając: masa MnO2: 0,75 g, objętość wody utlenionej (3%): 9 cm3. Otrzymane gazy zbadać pod względem palności i ciężaru.
Tytuł doświadczenia: Typy reakcji chemicznych
Potrzebne odczynniki: Siarka, żelazo, węglan wapnia, magnez, tlenek węgla(IV), woda wapienna.
Przebieg doświadczenia: I. Uczestnicy na łyżce do spalań wykonują syntezę siarczku żelaza(II). II. Uczestnicy podpalają wiórki magnezowe na łyżeczce do spaleń i wprowadzają do probówki napełnionej tlenkiem węgla(IV). III. Uczestnicy w probówce umieszczają węglan wapnia probówkę zatykają korkiem i umieszczają na specjalnie zmontowanym zestawie do prażenia. Rurkę prowadzącą od korka zanurzają w zlewce z wodą wapienną.
Tytuł doświadczenia: Wykrywanie obecności tlenku węgla(IV) w powietrzu wydychanym z płuc Potrzebne odczynniki: Woda wapienna.
Przebieg doświadczenia: Do zlewki z wodą wapienną przez rurkę wdmuchujemy powietrze, obserwujemy zmiany.
Tytuł doświadczenia: Badanie, czy powietrze jest mieszaniną.
Potrzebny sprzęt: Krystalizator, świeczka.
Przebieg doświadczenia: Na powierzchni wody znajdującej się w krystalizatorze uczestnicy umieszczają małą, zapaloną świeczkę. Przykrywają świecę cylindrem miarowym i szybko odczytujemy na podziałce cylindra poziom wody. Odczyt powtarzają po zgaśnięciu świeczki.
Zajęcia 3.
Tytuł doświadczenia: Zabawa chemią – czyli powrót do piaskownicy.
Potrzebne odczynniki: Mąka, olej roślinny, barwniki spożywcze.
Przebieg doświadczenia: Mąkę mieszamy w miednicy wraz z olejem. Budujemy zamki lub inne budowle w piasku, używamy foremek.
Tytuł doświadczenia: Badanie zdolności rozpuszczania się w wodzie różnych substancji. Potrzebne odczynniki: cukier, sól kuchenna, olej jadalny, benzyna.
Przebieg doświadczenia: Uczestnicy badają kolejno jak cukier, sól i olej jadalny rozpuszczają się w benzynie i w wodzie.
Tytuł doświadczenia: Badanie wpływu różnych czynników (temperatury, mieszania, stopnia rozdrobnienia) na szybkość rozpuszczania się ciał stałych w wodzie.
Potrzebne odczynniki: siarczan(VI) miedzi(II), woda.
Przebieg doświadczenia: . I. Badanie wpływu rozdrobnienia na szybkość rozpuszczania. Do dwóch probówek wlać około 2 cm3 wody. Dwiema łyżeczkami pobrać takie same ilości soli. Zawartość jednej przesypać do moździerza i rozdrobnić. W tym samym momencie do pierwszego naczynia wprowadzić całą nierozdrobnioną ilość soli, a do drugiego rozdrobnioną. Po chwili porównać ilość pozostałej, nierozpuszczonej substancji stałej. II. Badanie wpływu mieszania na szybkość rozpuszczania. Do dwóch probówek wlać około 2 cm3 wody. Dwiema łyżeczkami pobrać takie same ilości soli. W tym samym momencie zawartości łyżeczek przesypać do probówek. Przez krótki czas mieszać zawartość pierwszego naczynia. Po chwili porównać ilość pozostałej, nierozpuszczonej substancji stałej. III. Badanie wpływu temperatury na szybkość rozpuszczania. Do dwóch probówek wlać około 2 cm3 wody. Zawartość jednego z naczyń ogrzewać przez krótki czas. Dwiema łyżeczkami pobrać takie same ilości soli. W tym samym momencie zawartości łyżeczek przesypać do probówek. Po chwili porównać ilość pozostałej, nierozpuszczonej substancji stałej.
Tytuł doświadczenia: Zegar jodowy.
Potrzebne odczynniki: 4,28 g jodanu(V) potasu – KIO3, 0,45 cm3 stężonego kwasu siarkowego(VI) – H2SO4 95-96%, 13,6 cm3 perhydrolu – H2O2 30 %, 1,56 g kwasu malonowego – CH2(COOH)2,
0,34 g monohydratu siarczanu(VI) manganu(II) – MnSO4•H2O, 3 g skrobi rozpuszczalnej Przebieg doświadczenia: Uczestnik miesza kolejno trzy ofiarowane mu roztwory w zlewce umieszczonej na mieszadle magnetycznej i obserwuje zmiany barw. Mierzymy odstępy czasowe pomiędzy zmianami barwy.
Tytuł doświadczenia: Wulkan chemiczny – budujemy i używamy.
Potrzebne odczynniki: Dichormian(VI) amonu, wiórki magnezowe.
Doświadczenie wykonywane każdorazowo pod ścisłą opieką i kontrolą prowadzącego pod wyciągiem!
Przebieg doświadczenia: Najpierw przygotowujemy scenografię: z kartonu tekturowego wycinamy podstawę, na której będzie stał wulkan. Do podstawy przymocowujemy taśmą dwustronną metalową puszkę. Następnie z masy papierowej formujemy wulkan, którego kraterem jest puszka.
Suszymy w suszarce. Do metalowej puszki wsypujemy mieszaninę (NH4)2Cr2O7 i Mg i podpalamy.
